RÃœSTEM PAÅžA SARAYI (AYÅžE SULTAN SARAYI)

Saray İmrahor Semtinde idi. Bu muhteşem yapıdan ilk defa Mimar Sinan'ın eserlerini beyan eden Şair ve Nakkaş Sâî Mustafa Çelebi'nin kaleme aldığı Tezkiretü'l-Ebniye adlı eserde bahsedilmiştir

RÃœSTEM PAÅžA SARAYI (AYÅžE SULTAN SARAYI)

Saray Ä°mrahor Semtinde idi. Bu muhteÅŸem yapıdan ilk defa Mimar Sinan'ın eserlerini beyan eden Åžair ve NakkaÅŸ Sâî Mustafa Çelebi'nin kaleme aldığı Tezkiretü'l-Ebniye adlı eserde bahsedilmiÅŸtir. Devrinin çok zengin bir sadr-ı azamı olan Rüstem PaÅŸa, Kanunî'nin damadı ve Mihrimah Sultan'ın kocası idi. Onun ölümünden sonra saray, kızı AyÅŸe Sultan'a intikal etmiÅŸ ve bundan sonra onun adı ile anılmaya baÅŸlamıştır. AyÅŸe Sultan'ın bu saray civarında bir çeÅŸmesi ve darü'l-kurrası vardır. Rüstem PaÅŸa 1561 tarihinde vefat ettiÄŸine göre sarayı bu tarihten evvel muhtemelen ilk sadaretinden 6 Ekim 1553 tarihindeki azlinden sonra yaptırmış olmalıdır. Ä°stanbul Tarihi, adlı eserin sahibi E. Kömürcüyan (1637-1695) sıra ile Üsküdar Sahillerindeki yapıları anlatırken; "Üsküdar'ın son bulduÄŸu yerde Sarı TaÅŸ denilen iskele vardır ki, burada Valide Sarayı ile Ayazma Bahçesi bulunur... Bunun yanında AyÅŸe Sultan Bahçesi'nin bulunduÄŸu TaÅŸ Limanı vardır. Onun karşısında bir adayı andıran Kızkulesi bulunmaktadır." demektedir. Burada saray bahçesinin yeri açıkça belirtildiÄŸine göre ÅŸimdiki Salacak plaj ve gazinosu ile onun arkasındaki yerlerin ona ait olduÄŸu anlaşılmaktadır. Kömürcüyan ile aynı asırda yaÅŸamış olan büyük yazar Evliya Çelebi ise bu saraydan sadece "Salacak'da AyÅŸe Sultan Sarayı" diye bahseder. XVIII. Asırda Ä°stanbul adlı eserin sahibi Ä°nciciyan Efendi de (1758-1833) Kömürcüyan'dan takriben 125 sene sonra sarayın bahçesinin Ayazma Bahçesi ile iskelesi yanında bulunduÄŸunu belirtmiÅŸtir.

BaÅŸvekâlet ArÅŸivi'nde kayıtlı bulunan 1130-1146 (1717-1732) tarihleri arasına rastlayan dört muhtelif Mevacib Defteri'nde Ä°stanbul bahçelerinin isimleri kaydedilirken "Ayazma ÅŸöhretli Rüstem PaÅŸa Bahçesi" diye bir ifade geçmektedir. Daha evvelki tarihlere tekabül eden ve meselâ 1036 (1626-27) tarihli bulunan Mevacib Defterleri'nde ise sadece "BaÄŸçe-i Rüstem PaÅŸa" diye kaydedilmiÅŸtir. Sarayın Ä°bÅŸir PaÅŸa'nın eÅŸi diÄŸer AyÅŸe Sultan'a ait olduÄŸunun ileri sürülmesi tarihi gerçeklere aykırıdır.

Çünkü bu AyÅŸe Sultan muhtemelen 1646'da doÄŸmuÅŸ ve 1655'te de Ä°bÅŸir PaÅŸa ile evlendirilmiÅŸtir. Bu saray bahçesinin arkasında ve yol aşırı yerde, DoÄŸancılar Tepesi'nin yüksek bir mevkiinde, Sünbülzâde Sokağı ile DavutoÄŸlu Sokağı arasında, bugünkü Üsküdar Ä°tfaiyesi'nin saÄŸ tarafında asıl saray bulunuyordu. Hemen yanında Hacı Ahmet PaÅŸa Sarayı vardı. Bu iki sarayı biribirinden ayıran kesme taÅŸ ve tuÄŸla hatıllı duvar bugün de mevcuttur. Sarayın DoÄŸancılar Caddesi'ne açılan kapısının üzerinde bulunduÄŸu sokak hâlâ, Oyma Saray Çıkmazı adını taşımaktadır. Sarayın önünde Rüstem PaÅŸa'nın yaptırmış olduÄŸu sıbyan mektebi günümüze kadar gelebilmiÅŸtir.