Güllü Agop



Güllü Agop olarak tanınan Agop Vartovyan (1840, İstanbul - 1902, İstanbul), Osmanlı dönemi tiyatro oyuncusu ve yönetmeni ve Türk tiyatrosunun kurucularındandır. Oyunculuğundan ziyade kurduğu ve yönettiği tiyatro toplulukları ile başarı kazanan bir sanatçıdır.


Güllü Agop

Güllü Agop olarak tanınan Agop Vartovyan (1840, Ä°stanbul - 1902, Ä°stanbul), Osmanlı dönemi tiyatro oyuncusu ve yönetmeni ve Türk tiyatrosunun kurucularındandır. OyunculuÄŸundan ziyade kurduÄŸu ve yönettiÄŸi tiyatro toplulukları ile baÅŸarı kazanan bir sanatçıdır. Sonradan Müslüman olarak Mehmet Yakup ismini almıştır.

Vartovyan, ilk olarak, 1861-1862 yılları arasında, Balıkhane'de memurken Ermenice oyunlar sergileyen Naum Efendi yönetimindeki Åžark Tiyatrosu'nda sahneye çıktı. Tiyatro deneyimini ve bilgisini geliÅŸtirdikten sonra, bir süre Ä°zmir'de genç Ermenilerin oluÅŸturdugu amatör bir grubun yönetmenliÄŸini üstlenen Agop, daha sonra Ä°stanbul'da Asya Kumpanyası ile GedikpaÅŸa'da ve Üsküdar'da Ermenice oyunlar sergiledi. 1869 yılında GedikpaÅŸa Tiyatrosu'nda ona asıl ününü saÄŸlayan Osmanlı TopluluÄŸu'nu kurdu. Bu adı kendinden önce tiyatroyu kiralamış olan Razi adlı bir Ä°talyan da kullanmaktaydı. Güllü Agop, tiyatrosunda Türkçe oyunlar oynamaya önem verdi. 1870 yılında Sadrazam Ali PaÅŸa'nın desteÄŸiyle, saraydan, on yıl boyunca Ä°stanbul'da Türkçe oyun oynayacak tek tiyatro olma imtiyazını aldı. SiranuÅŸ, Teresa Çuhacıyan ve Annik Çuhacıyan, Mari Nıvart, Tomas Fasulyacıyan, Mardiros Mınakyan ve Bedros Magakyan gibi oyuncularla hem Türkçe hem de Ä°stanbul Ermeni cemaatine hitap eden tiyatro faaliyetleri sürdürdü.

EdindiÄŸi imtiyazda, 6 ay içinde Ä°stanbul ve Üsküdar'da, 3 yıl içinde de Galata, Tophane ve BeyoÄŸlu'nda birer tiyatro binası kuracağı ve gelir gidere bakılmadan her yıl Üsküdar'da en az 30, Galata ve Ä°stanbul'da 50 oyun oynanması ÅŸart koÅŸulmuÅŸtu. Aslında yoksullar yararına yapılması zorunlu olan gösterimler tiyatro zevkini halka yayma amaç ve çabasının açık bir göstergesiydi. Müslüman kadınların da tiyatroya gelebilmeleri için özel bölmeler oluÅŸturulmuÅŸtu. Osmanlı Tiyatrosu bu özellikleriyle, sonradan Darülbedayi'nin ve Ä°stanbul Åžehir Tiyatroları'nın kurulmasına gidecek sürecin temeltaşı sayılmalıdır.

Güllü Agop, 1880 yılında 10 yıllık imtiyazın sona ermesiyle etkinliÄŸi azalan GedikpaÅŸa Tiyatrosu'ndan ayrıldı. Bir süre Mınakyan ile birlikte Åžehzadebaşı'ndaki baÅŸka bir tiyatroda çalışmaya baÅŸladı. 1882 yılında II. Abdülhamid'in emriyle Mızıka-yı Hümayun'a alındı. Bu arada kendi isteÄŸiyle Müslüman olarak Güllü Yakup Efendi adını aldı. Hayatının sonuna kadar sarayda yaÅŸayan Güllü Agop'un kabri BeÅŸiktaÅŸ'ta Yahya Efendi Mezarlığı'nda bulunmaktadır.

Tiyatrosunda sergiledigi çeviri oyunların yanı sıra Ebüzziya Tevfik, Direktör Ali Bey, Recaizade Ekrem, Namık Kemal, Ahmed Mithat Efendi, Åžinasi gibi döneminin önde gelen yazarlarına ısmarladığı ya da onlardan oynadığı oyunlarla Türk tiyatro dilinin geliÅŸmesine büyük katkıda bulunmuÅŸtur. Teodor Kasap'ın ve Ahmed Vefik PaÅŸa'nın Moliere uyarlamalarını da geniÅŸ kitlelere tanıttı. Müslüman oyuncuların da topluluÄŸuna katılması için çaba gösterdi. Ünlü oyunculardan Ahmed Fehim, Ahmed Necip, Muhterem Efendi, Mehmed Vamık gibi ilk Türk tiyatro oyuncuları onun yanında yetiÅŸti. Kel Hamit, Kavuklu Hamdi, Ä°smail Hakkı, Küçük Ä°smail gibi ünlü tuluatçılar da gene GedikpaÅŸa Tiyatrosu'nda yetiÅŸmiÅŸ sanatçılar arasındadır.

Güllü Agop'un tiyatro sahnelerine taşıdığı çok sayıda oyundan bazıları ÅŸunlardır: Leyla ile Mecnun (1869), Zor Nikahı (1869), Tosun AÄŸa (1870), Ayyar Hamza (1871), Vatan yahut Silistre (1873), Pinti Hamid (1873), Baba Himmet (1874), Direktörün Hali (1875). Bunlardan Vatan yahut Silistre adlı oyunun oynanması üzerine Osmanlı Tiyatrosu’yla iliÅŸkide olan yazarların sürgüne gönderilmesi ve Güllü Agop’un da kısa bir süre tutuklanması gibi hadiselere raÄŸmen faaliyetler devam etti. Hatta Vatan yahut Silistre olayının ardından Kıbrıs ’a sürülen Namık Kemal'in sürgünde yazdığı oyunların Güllü Agop tarafından daha sonraları yazar ismi verilmeden defalarca oynatıldı.

Güllü Agop, Cumhuriyet döneminin en ünlü keman virtüözlerinden Necip Yakup AÅŸkın'ın babası, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi rektörü Yücel AÅŸkın'ın dedesidir. Rektör Yücel AÅŸkın'ın 2005 yılı içinde karşılaÅŸtığı adli soruÅŸturmalar sürecinde, AKP Aksaray milletvekili Ramazan Toprak ve bir kısım saÄŸ basın tarafından dedesinin kökenine iliÅŸkin olarak yapılan atıflarla bir kez daha gündeme gelmiÅŸtir

Vikipedi, özgür ansiklopedi...