AYRILIK ÇEŞMESİ MEZARLIĞI

AYRILIK ÇEŞMESİ MEZARLIĞI

AYRILIK ÇEŞMESİ MEZARLIĞI

Ayrılık ÇeÅŸmesi Mezarlığı mı, yoksa Arap mezarlığımı?

 

Bir tarihi mezarın ismi dahi bilinmeden tarihin sayfalarına gömülüp gidiyor. Bugün Sayın Ä°lber Ortaylı’nın otobiyografisini okuyordum, kitabında sık sık mezarlıkları ziyaret ettiÄŸini ve bir çok ÅŸey öÄŸrendiÄŸini belirtiyordu. Ben de uzun zamandan beri aklımda olan bir ÅŸeyi yapma cesareti yakaladım ve en yakınımdaki mezarlığı ziyaret etmek istedim.  

Kadıköy Ä°brahimaÄŸa Mahallesi'nde bulunan ve Marmaray Projesi kapsamında bir geçiÅŸ güzergahı konumunda bulunan Ayrılık ÇeÅŸmesi'nin hemen yanındaki tarihi mezarlıktan bahsediyorum. Burası Kadıköy rıhtımdan Tepe Nautilus’e giderken tren istasyonunun altından geçtiÄŸinizde sağınızda kalan bölge. Bugün o mezarlığı ziyaret ettim bir köÅŸesi marmaray projesi sebebi ile kapatılmış ince uzun bir mezarlık. Ä°çinde Osmanlı devrinden kalan yıkık dökük mezarların bulunduÄŸu, bir tarih parçası. Yok olması o kadar içten ki bir gün yıkılsa gitse dahi ismini bilen yok hatta o kadar acı ki hemen yanında sit alanına alınmış evlerde de bu mezarlığın ismini tam olarak bilen yok.  

Bunun üzerine biraz araÅŸtırma yaptım ve yakınında bulunan Ayrılık ÇeÅŸme’sinden yola çıkarak bazı bilgilere ulaÅŸtım. Bunları sizlerle paylaÅŸmak isterim. Öncelikle Ayrılık ÇeÅŸmesinin tarihinden baÅŸlayalım isterseniz.  

Mahmut Sami ÅžimÅŸek’in 18.06.2009 tarihli yazısı bu tarihi yer ile ilgili bize gayet açık bilgiler veriyor.  

Osmanlı orduları ve hac kafileleri, aylarca sürecek yolculuklara çıkarken, Ä°brahim AÄŸa çayırında toplanır, daha sonra yakınlarıyla vedâlaşıp, buradaki çeÅŸmeden testilerini, su kaplarını doldurarak ayrılırlardı. Bölgede bulunan çeÅŸme bu yüzden “Ayrılık ÇeÅŸmesi” adıyla anıla geldi. Bu ismi 1638 yılında IV. Murat’ın BaÄŸdat seferine çıkmasından itibaren almıştı. IV. Murat’ın sefere çıkarken takip ettiÄŸi yola da BaÄŸdat Yolu ( BaÄŸdat Caddesi ) denildi.  

Osmanlı döneminde, savaÅŸa giden ordulardan ve Hicaz’a giden hac kâfilelerinden baÅŸka, Anadolu topraklarına vazîfeli olarak giden vezirlerin de duâlarla uÄŸurlandığı yerdi burası. Kadıköy Ayrılık ÇeÅŸmesi’nden su içip, tulumlar doldurulduktan sonra vedâlaşılır, gidenlerin ardından, gözyaÅŸlarıyla birlikte tas tas sular dökülür, duâlar edilir, kervan uÄŸurlanırdı. Kâfilelerin, geri dönüÅŸlerinde kavuÅŸma ve karşılanma yerinde de “Selâm ÇeÅŸmesi” mevcuttu. Feneryolu’ndaki bu selâm çeÅŸmesi, Selâmi ÇeÅŸme’ye dönmüÅŸ halk dilinde.  

HaydarpaÅŸa’daki Ä°brahim AÄŸa Çayırı’nda bulunan Ayrılık ÇeÅŸmesi, kesme taÅŸtan klasik üslupta yapılmış bir çeÅŸme. Zamanla harap olmuÅŸ çeÅŸme, 1741 de Sultan 1. Mahmut’un KapuaÄŸası Ahmet AÄŸa tarafından 1921 yılında ise Sultan Mehmet ReÅŸad’ın torunu Dürriye Sultan tarafından tâmir edilmiÅŸti. Kemerinin altındaki kitâbesi bu tamirâtlar esnâsında konulmuÅŸtur ki, ÅŸunlar yazılıdır:  

Han Mahmud’un Cenâb-ı Kibriyâ
Zâtın etsün Menba-ı lütf-i atâ
ÇeÅŸme-i Pâk-i Gazanfer AÄŸa’nın
Bulucak dehrin mürûruyla fenâ
Kapu Ağası Kerim hayr-ı halef
Ahd-i lütfunda güzel kıldı binâ
Geldi bir hayır ehli, târihin dedi
Pâk ihyâ eyledi Ahmet AÄŸa. 1741-42  

Bu kitâbenin altındaki diÄŸer bir mermer kitâbede de tâlik yazı ile ÅŸu cümle nakÅŸedilmiÅŸ:  

“Dürriye Sultân’ın rûhiçün el-fâtiha”  

HAC KERVÂNLARININ VEDÂ NOKTASI 

Bir zamanlar kırk-elli bin kiÅŸilik hac kervanlarının Ä°stanbul’a vedâ noktasıydı Ä°brahim AÄŸa Çayırı. Mukaddes menzil Haremeyn’e giden hac kervanlarının yolcuları, aylarca sürecek olan yolculuk öncesi yakınlarıyla vedâlaşıp, bu çeÅŸmeden su kaplarını doldururlardı. Ä°stanbul’dan uÄŸurlandıkları menzil burasıydı.  

BAÄžDAT CADDESÄ° 

Kervan, Kadıköy’deki BaÄŸdat Caddesi yolunu kullanarak BaÄŸdat’a, oradan da Haremeyn’e gittiÄŸinden ötürü, bu caddenin ismi “BaÄŸdat Caddesi” olduÄŸu da rivâyetler arasında.  

Pây-i taht Ä°stanbul’un Harem mevkiinden uÄŸurlanan hac kâfilesi, Haremeyn-i Åžerifeyn’e kadar 54 defa mola vererek, ve her konakladıkları yeri de îmâr ederek, günler-geceler boyu sürecek bir yolculuÄŸa çıkarlardı.  

ÇeÅŸme tarihinin yanı sıra bu çeÅŸmenin hemen yanıbaşında bulunan asıl konumuz olan mezarlığa gelelim. Bu mezarlık ise 1700’lü yılların sonlarından itibaren defin yapılan Müslüman-Türk Mezarlığıdır. Saray ileri gelenlerinin gömülü olduÄŸu bu mezarlık, günümüze kalan mezar taÅŸları ile ayrı bir deÄŸer taşımaktadır. Bu mezarlık hakkında bütün bildiÄŸimiz ancak bu kadardır.  

Tarihçesinden de anlaşılacağı üzere tarih içinde bu kadar deÄŸerli olan bir mezarlık üstünde ne bir mezarlığın ismi ne de bir açıklama var. Benim Kültür Bakanlığından bir vatandaÅŸ olarak isteÄŸim olacak, bazılarının Ayrılık ÇeÅŸmesi mezarlığı bazılarının da Arap mezarlığı dedikleri bu mezarlığın gerçek isminin bulunması ve buranın tarihi ile ilgili bir levhanın asılmasıdır. Ayrıca bu alanın bakım altına alınarak korunması da gerekli. Bir gün olur da bu tarihi mezarlık yok olmaktan kurtulamazsa en azından bir zamanlar burada bir mezarlık vardı ismide ÅŸu diyebilelim.  

Ben ÅŸimdiden bu konu ile ilgilenen herkese teÅŸekkür etmek istiyorum. GeçmiÅŸine sahip olmayan bir devletin geleceÄŸide olmaz.  

 

26 mart 2011 ömer turan milliyet ...alıntı...