İstanbul’un Bebeği Mizah Dergileri!
Türkiye'de mizah yayıncılığı bilinen haliyle 140 yıllık bir geçmişe dayanmaktadır. İlk dergi 1869'da Diyojen adıyla piyasaya çıkmıştır. O günden beri mizah dergileri alaycı ve eleştirel yaklaşımla içeriğini oluşturmaya devam etmektedir. Wikipedia verilerine göre Cumhuriyet dönemi boyunca 116 mizah dergisi piyasaya çıkmıştır
İstanbul’un Bebeği Mizah Dergileri!
Türkiye’de mizah yayıncılığı bilinen haliyle 140 yıllık bir geçmiÅŸe dayanmaktadır. Ä°lk dergi 1869′da Diyojen adıyla piyasaya çıkmıştır.
O günden beri mizah dergileri alaycı ve eleÅŸtirel yaklaşımla içeriÄŸini oluÅŸturmaya devam etmektedir. Wikipedia verilerine göre Cumhuriyet dönemi boyunca 116 mizah dergisi piyasaya çıkmıştır. Oysaki ÅŸu an bir gazete bayiinde 5 ana dergi bulunuyor. Günümüzde ise 1972 yılında OÄŸuz Aral ustanın çıkardığı GırGır’ın izleri hala durmaktadır. Hatta bir mizah okulu olarak görülen GırGır dergisi ÅŸu an yayın hayatına devam eden birçok (LeMan 1991, Penguen 2002, Uykusuz 2007, L-Manyak 1996) derginin çizerlerinin yetiÅŸtiÄŸi yerdir.
Mizah Dergilerinde Erkek EgemenliÄŸi
MuhalefetliÄŸi ile bilinen, her fırsatta kadın erkek iliÅŸkilerini dile getiren mizah dergilerinde kadın çizer sayısının azlığı göze çarpıyor. 25 çalışanı arasında sadece 5 kadın çizer ile başı çeken LeMan dergisi en fazla kadın çizeri barındıran dergi olarak gözüküyor.
Onu takip eden Penguen’in 19 çalışanından 2si, Uykusuz’un ise 25 çalışanından 2si bayan. OÄŸuz Aral’ın mirasını korumaya çalışan (Yeni) GırGır’ın ise 5 çalışanından sadece 1i bayan. Ve son olarak gördüÄŸüm kadarıyla bayan çizer sayısını artırma çabası olmayan L-Manyak’da ise 18 çalışandan hiçbiri bayan deÄŸil. Neden erkek çizer sayısına eÅŸit hatta belki daha fazla bayan çizer çıkmıyor bilmiyorum fakat bu demek deÄŸilki her karikatür, her yazı erkeklere yönelik.
Tek Kar Satış Rakamları
Metin ÜstündaÄŸ’ın BusinessWeek Türkiye dergisine verdiÄŸi röportajın bir kısmında ÅŸöyle diyor üstat;
“Ä°ÅŸ yapış ÅŸeklinin tamamen kendine özgü olduÄŸu bu piyasada ayakta kalmaksa söylendiÄŸi kadar kolay deÄŸil. Eskilerden yenilere geçen gelenek ve çizerliÄŸin bir meslekten öte bir hayat tarzına dönüÅŸtüÄŸü bir dünyada satış gelirleri neredeyse tek gelir kaynağı. Muhalif ruha gölge düÅŸürmemek için reklam veya promosyon gibi kanallardan pay almaktan kaçınan mizah dergilerinde çizerlerin tek gücü kalemi. ÇoÄŸu aynı ekolden gelen bu kalemler içinse ayrılmalara raÄŸmen, ağırlıkla maddi kaygılar nedeniyle yeni yöntemler denemek pek mümkün görünmüyor.”
Ä°zlediÄŸi yoldan kopmamak uÄŸruna reklam almayan, sponsor anlaÅŸmaları yapmayan mizah dergileri bahsedildiÄŸi üzere sadece satış gelirleriyle geçiniyor. Tabii ki maaÅŸlar, giderler hepsi bu parayla kapatılıyor. Mesela Penguen dergisinin maliyeti 40 kuruÅŸ ve fiyatı ise 2.5 tl. EmeÄŸin karşılığı belki para olarak alınmıyor olabilir ama bu çizerleri kime sorsanız tanır, sever ve saygı duyar.
Eleştiriyi, mizahı kaldıramayanlar da var
Çünkü eleÅŸtiri yapmak ve alaycı bir dille bir ÅŸeyleri aktarmak hatta bunu bir dergi olarak yayınlamak yaÅŸadığımız Türkiye de peÅŸinden tehdit ve davaları getirebilir. Buna örnek olarak Recep Tayyip ErdoÄŸan ile onu kedi olarak çizen Musa Kart tazminat davasını verebiliriz. Fakat bu demek deÄŸilki eleÅŸtirisi yapılan herkesin canı sıkılıyor.
- YiÄŸit Özgür bir röportajında baÅŸka bir röportajda başına geleni anlatıyor; “Dini içerikli bir karikatür vardı. Onun için bir uyarı maili geldi. “Tepki gelebilir, dikkatli ol”; ÅŸeklinde. Sonra, “Gerçek Hayat”; isimli dergiden röportaja gelen arkadaÅŸlar, “Bizim tanıdığımız birkaç tane imam var ve onların hoÅŸuna gidiyor”; dediler. Hatta sadece o tip karikatürleri kullanmak istediler. Ben de, “Aman abi yapmayın, adım çıkar Ä°slamcı karikatürcü diye”; dedim! Fakat rahatsız olmadıkları için sevmiÅŸler. Çünkü normalde karikatürde bir din adamı kullanıldığı zaman kötü gösterilir. Yobaz, baÄŸnaz olanlar çizilir. Çünkü onların çizilmesi gerekiyor. Sivas olayından sonra çok çizilmiÅŸtir, ben de çizdim. Ama benim kullandıklarımda, çocuksu, naif, bakkal gibi bir adam oluyor imam.”
- Penguen dergisi, Türkiye Cumhuriyeti baÅŸbakanı Recep Tayyip ErdoÄŸan’ın, kendisini kedi olarak çizen karikatürist Musa Kart’a açtığı tazminat davasını eleÅŸtirmek üzere “Tayyipler Âlemi” adıyla, baÅŸbakan ErdoÄŸan’ı çeÅŸitli hayvanlara benzeten karikatürleri kapak olarak yayımlamış ve bu nedenle ErdoÄŸan, manevi tazminat davası açmıştır. Ancak, mahkeme söz konusu karikatürlerin eleÅŸtiri niteliÄŸinde olduÄŸu ve manevi zarar doÄŸuracak nitelikte olmadığından hareketle, davayı reddetmiÅŸtir. (Wikipedia.com.tr, radikal.com.tr)
Ä°stanbul Ä°stanbul
5 ana dergi bulunduÄŸunu daha önce belirtmiÅŸtim. BeyoÄŸlu, Mecidiyeköy, Taksim diye merkez binaları dağılsa da hepsi Ä°stanbul kökenli. Tabii ki yazarların, çizerlerin kökenleri baÅŸka ÅŸehirler ama dergiler Ä°stanbul ürünü. Ne yani çizer olmak için Ä°stanbul’a mı taşınmak lazım? Hayır tabiiki. Artık teknolojiyle daha da kolay hale gelen iletiÅŸim sayesinde oturduÄŸun yerin bir önemi yok. O yerin bir interneti olup olmadığının önemi var. Evinde yazıp gazeteye köÅŸe yazısı yollayan yazarlarımız gibi çizerlerin çoÄŸu evlerinde çizip, toplantılar ve diÄŸer resmi iÅŸler için merkez binasını kullanıyorlar.
Çizerler ne kadar güzelse bir dergi de o kadar güzeldir. Ve ne kadar baÅŸarılı yapıyorsa iÅŸini o kadar başını aÄŸrıtırlar adamın. Açılan davalar, alınan tehditler, her cuma onlarca amatörün gelip karikatürünü sunması, kendine bu dev adamların arasında yer edinmeye çalışmaları mizahın hiçbir zaman bitmeyeceÄŸinin, bitirilemeyeceÄŸinin ve hatta bastırılıp kontrol altına alınamayacağının kanıtıdır bence. Mizah Ä°nternet gibidir, sen ne kadar kontrol etmeye çalışırsan o kadar kuvvetlenir.
Bu sıkıntılı dönemlerde yüzümüzü güldürmeyi baÅŸaran üstatların, ustaların hepsine selam olsun.
Kerem Aysan
Hazırlayan: Kerem Aysan @benimkafam /İstanbul
*Yeni Medya Veri GazeteciliÄŸi ÖÄŸrencisi
daÄŸ medya.....
YORUMLAR