Surp Karabet Ermeni Kilisesi

Yenimahalle'de, Allâme Caddesi yakınında ve Vasiyet Sokağı ile Muradiye Mektebi Sokağı üzerinde olup her iki yola açılan kapıları vardır.

Surp Karabet Ermeni Kilisesi

Yenimahalle'de, Allâme Caddesi yakınında ve Vasiyet Sokağı ile Muradiye Mektebi Sokağı üzerinde olup her iki yola açılan kapıları vardır. Ä°kinci sokaÄŸa açılan kapısı yanında, üç oval yüzlü bir çeÅŸmesi mevcuttur. Cümle kapısı Vasiyet Sokağı üzerindedir. Burada iki kapı ve bunlar arasında, yine kitâbesiz, üç yüzlü bir çeÅŸme bulunmaktadır.Mabet ilk defa, ahÅŸap olarak, 1626 senesinde, Ä°stanbul patriÄŸi olan Vanlı, Vardapet Zakarya tarafından, 1617 tarihinde yaptırılmıştır.Yenimahalle'de, Allâme Caddesi yakınında ve Vasiyet Sokağı ile Muradiye Mektebi Sokağı üzerinde olup her iki yola açılan kapıları vardır. Ä°kinci sokaÄŸa açılan kapısı yanında, üç oval yüzlü bir çeÅŸmesi mevcuttur. Cümle kapısı Vasiyet Sokağı üzerindedir. Burada iki kapı ve bunlar arasında, yine kitâbesiz, üç yüzlü bir çeÅŸme bulunmaktadır. 

Mabet ilk defa, ahÅŸap olarak, 1626 senesinde, Ä°stanbul patriÄŸi olan Vanlı, Vardapet Zakarya tarafından, 1617 tarihinde yaptırılmıştır."Yeni mahalleli ihtiyarların anlattıklarına göre, kilise önceden, bugünkü kilise kapısı karşısındaki küçük çeÅŸmenin yanında olup ufak bir mabetti. Sonra 1617'de bugünkü yerinde yaptırılmıştır. Bu inÅŸaata ait gümüÅŸ bir haçın üzerinde aynı tarihli bir kitabe hak edilmiÅŸ bulunmaktadır Zakeos dahi denilen Zakarya, 1640 senesinde yüksek bir yerden düÅŸerek vefat etmiÅŸtir. Kabri, BaÄŸlarbaşı Ermeni Mezarlığı'ndadır. Kendisi, 1626-1629 ve 1636-1639 senelerinde olmak üzere iki defa patrik olmuÅŸtur. 

Evliya Çelebi'nin muasırı olup 1637-1695 tarihleri arasında yaÅŸamış olan Eremya Çelebi Kömürciyan; "Yenimahalle denilen yerde Ermeniler'in bir kiliseleri bulunmaktadır. Kilise, Vardapet Vanlı KiÅŸoÄŸlu Zakarya tarafından yaptırılmıştır. Adı geçen Vardapet ile Tokatlı Vardapet BoÄŸos burada medfunlardır," demektedir. BoÄŸos, mezar taşına göre 1675 senesinde vefat etmiÅŸtir.Surp Karabet Kilisesi, 1727 senesinde, Patrik Golod Hovennes zamanında, bu civardaki Surp Haç Kilisesi ile beraber tamir ettirilmiÅŸtir. 117 sene sonra kilise, 1844'te daha büyük ve güzel bir ÅŸekilde yeniden yaptırılmışsa da, 1887 senesinde meydana gelen büyük Yenimahalle yangınında yanmış ve bir sene sonra bugünkü mabet inÅŸa edilmiÅŸtir. Åžimdiki kilise, Apik ve Matus kardeÅŸler tarafından, ailelerinden Garabet ve Takhi'nin ruhları için, Sultan II. Abdülhamit'ten alman izin üzerine inÅŸa ettirilmiÅŸtir. Yapımına, 2 AÄŸustos 1887 tarihinde baÅŸlanmış ve bir sene olmadan tamamlanarak 12 Haziran 1888 tarihinde de ibadete açılmıştır.Kiliseyi beÅŸik örtüsü ÅŸeklinde uzun bir tonoz kubbe örtmüÅŸtür. Muntazam kesme taÅŸtan yapılan mabedin iki çan kulesi vardır. Cümle kapısının üstünde, Hz. Ä°sa'nın hayatını sembolleÅŸtiren taÅŸa oyulmuÅŸ bir arma bulunmaktadır.Surp Karabet Kilisesi'nin bulunduÄŸu mevki, 18 ve 19 yüzyıllarda mühim bir Ermeni kültür merkezi olmuÅŸtur. Patrik Golod Hovannes zamanında ve 1719-1720 senesinde, Ä°stanbul'da ilk Ermeni mektebi bu kilisenin yanında açılmıştır. 

Kilisenin karşısında da, Kudüs Ermeni rahiplerine ait manastır vardır ki patrik ve piskopos gibi bir çok yüksek rütbeli ve kültür sahibi zevat orada ikamet etmiÅŸ ve faaliyette bulunmuÅŸtur. Bu manastırın kuzey tarafında, metin bir duvarla çevrili geniÅŸ ve güzel bir baÄŸ mevcuttu. Vank'ın (Manastır) Bağı adı ile anılan bu yer, Selâmsız Müslüman Mezarlığı'nın üst tarafında idi. Yeri 1927 tarihli Pervitij Haritası'nda gösterilmiÅŸtir. BaÄŸa ait bir çeÅŸme haznesi Yeni Ocak Sokağı üzerinde elan görülmektedir.954 (1547) tarihinde yaptırılan Mihrimah Sultan Camii inÅŸaatında çalışmak üzere gelen Ermeniler, Üsküdar'a ilk defa yerleÅŸenlerdir. Aileleri ile beraber Van'dan ve MuÅŸ'tan gelen bu Ermeniler, bugünkü Yenimahalle'ye yerleÅŸtirilmiÅŸ ve bir müddet sonra gelenlerle beraber yeni bir mahalle oluÅŸturmuÅŸlardır. Ä°lk ahÅŸap ve küçük kiliseyi de bunların yaptığı sanılmaktadır.