Yeni Bir Devlete Doğru Üsküdar



Londra Konferansından ( 21 şubat-12 Mart 1921) sonra Mustafa Kemal Paşa, önce İzmit’i tamamen kazanıp hareket üssü haline getirip, sonra da İstanbul hükümetine karşı milli hareketi buradan Üsküdar’a, hatta Kadıköy’e kadar fiilen ve fikren sokmayı tasarlamıştı


Yeni Bir Devlete Doğru Üsküdar

Londra Konferansından ( 21 ÅŸubat-12 Mart 1921) sonra Mustafa Kemal PaÅŸa, önce Ä°zmit’i tamamen kazanıp hareket üssü haline getirip, sonra da Ä°stanbul hükümetine karşı milli hareketi buradan Üsküdar’a, hatta Kadıköy’e kadar fiilen ve

fikren sokmayı tasarlamıştı. 8 Eylül 1885’de Adapazarı’nda Amerikalı misyoner Laura Farnham tarafından kurulan Ermeni Kız Lisesi, 1920 yılında ızmit’e, 1921 yılında ise bütün personeli, eÅŸya ve öÄŸrencileriyle Üsküdar’a nakledildi.17 Haziran 1922’de Üsküdar

bölge komutanlığı Yunanlılarla ilgili bazı bilgiler elde etti. Bu bilgilere göre, Yu

. nanlılar Kocaeli bölgesine bir saldırı düzenleyecek, Ä°zmit’i ele geçirecekti. Ayrı-

ca 9000 mevcutlu bir jandarma kuvvetiyle de Üsküdar ve Ä°stanbul iÅŸgal edeceklerdi.

 28 Haziran 1921 tarihinden sonra Ä°stanbul’un Ä°zmit üzerinde hiçbir nüfuzu

kalmadığından mutasarrıflık merkezi tekrar Ä°zmit’e nakledildi. Bu dönemde

ÅŸile ve Gebze geçici olarak Ä°zmit’e baÄŸlanmıştı. 12 Kasım 1922 Tarihli Dâhiliye

Vekâleti’nin kararıyla bu yerler Üsküdar’a iade edilmiÅŸtir.

Büyük Taarruzun kazan›lmasından sonra boÄŸazlar ve Ä°stanbul istikametinde harekete

geçen Türk orduları Ä°tilaf Devletleri ordularıyla yeni bir çatışmanın eÅŸiÄŸine

gelmiÅŸti. Fransa ve Ä°talya, Ä°ngiltere’den farklı olarak Türklerle yeni bir mücadeleye

girmek istemiyordu. Nitekim Fransız Başbakanı Poincare, askerlerinin geri

çekilmesi için Ä°stanbul’daki yüksek komiseri General Pelle’ye talimat vererek,

Yunanlılarla iÅŸlbirliÄŸi yapmayacaklarını ve Türklere karşı savaÅŸmayacaklarını

bildirdi. Ayrıca Fransız BaÅŸbakanı tutumlarını açıklamak üzere General Pelle’nin

Ä°zmir’e hareket ederek Mustafa Kemal PaÅŸa ile görüÅŸmesini istedi. 18-19

Eylül 1922 tarihinde Ä°zmir’de General Pelle’yi kabul eden Mustafa Kemal PaÅŸa,

Türk Ordularının Ä°stanbul ve Çanakkale üzerine yürüyeceÄŸini söyledi. Buna raÄŸ

men konunun siyasal çözümü için Üsküdar’da bir konferans düzenlenirse buna

katılmaya hazır olduÄŸunu bildirdi. Mustafa Kemal PaÅŸa’nın yapılacak konferans

için Ä°tilaf Devletleri’ne önerdiÄŸi Ä° zmir, Büyükada, Ä°stanbul ve Üsküdar Türklerin

etkin olacağı gerekçesiyle reddedildi. Ä°tilaf Devletleri, yapılacak konferansın Kası

m’ın ilk haftasında sviçre’nin Lozan ÅŸehrinde yapılması kararı aldılar.

Ä°stanbul’u fethini seyreden Üsküdar, özellikle Birinci Dünya Savaşı›’nda Ä°stanbul’un

işgali ihtimaline karşı bir sığınma ve dayanak noktası olarak devletin padişah,

hükümet üyeleri ve hazinesi dâhil bütün kıymetli varlıklarının Anadolu’ya

geçiÅŸ mekânıdır. Aynı zamanda Ä°stanbul’un Anadolu’daki parçası olması

dolayısıyla iÅŸgalden kurtuluÅŸ faaliyetlerinin de ortaya çktığı bir yerdir. Nitekim

1920 yılı ortalarında Kuva-yı Milliye çalışmalarının merkezi durumuna gelmiÅŸtir.

Bu haliyle Milli Mücadele’de büyük bir paya sahip olmuÅŸtur. Üsküdar’ın bu

yönü Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluÅŸunda Ä°stanbul’unda katkısını belirginleÅŸtirecektir.

Üsküdar, Milli Mücadele’de oynadığı bu rolle adeta Ä°stanbul’da Anadolu’nun

bağımsızlık ve özgürlük düÅŸüncelerinin temsilcisi olduÄŸu kadar, Ä°stanbul’un

iÅŸgalden kurtuluÅŸunun da ümidi olmuÅŸtur. Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu

Mustafa Kemal Atatürk’ün bu özelliÄŸini takdir ederek, Büyük Taarruz’-

dan sonra Ä°tilaf Devletleriyle barış görüÅŸmelerinin yapılabileceÄŸi bir yer olarak

Üsküdar’ıönermesi Türk tarihi açısından çok önemlidir.

üsküdar sempozyum4