Yeni Bir Devlete Doğru Üsküdar
Londra Konferansından ( 21 şubat-12 Mart 1921) sonra Mustafa Kemal Paşa, önce İzmit’i tamamen kazanıp hareket üssü haline getirip, sonra da İstanbul hükümetine karşı milli hareketi buradan Üsküdar’a, hatta Kadıköy’e kadar fiilen ve fikren sokmayı tasarlamıştı
Yeni Bir Devlete Doğru Üsküdar
Londra Konferansından ( 21 ÅŸubat-12 Mart 1921) sonra Mustafa Kemal PaÅŸa, önce Ä°zmit’i tamamen kazanıp hareket üssü haline getirip, sonra da Ä°stanbul hükümetine karşı milli hareketi buradan Üsküdar’a, hatta Kadıköy’e kadar fiilen ve
fikren sokmayı tasarlamıştı. 8 Eylül 1885’de Adapazarı’nda Amerikalı misyoner Laura Farnham tarafından kurulan Ermeni Kız Lisesi, 1920 yılında ızmit’e, 1921 yılında ise bütün personeli, eÅŸya ve öÄŸrencileriyle Üsküdar’a nakledildi.17 Haziran 1922’de Üsküdar
bölge komutanlığı Yunanlılarla ilgili bazı bilgiler elde etti. Bu bilgilere göre, Yu
. nanlılar Kocaeli bölgesine bir saldırı düzenleyecek, Ä°zmit’i ele geçirecekti. Ayrı-
ca 9000 mevcutlu bir jandarma kuvvetiyle de Üsküdar ve Ä°stanbul iÅŸgal edeceklerdi.
28 Haziran 1921 tarihinden sonra Ä°stanbul’un Ä°zmit üzerinde hiçbir nüfuzu
kalmadığından mutasarrıflık merkezi tekrar Ä°zmit’e nakledildi. Bu dönemde
ÅŸile ve Gebze geçici olarak Ä°zmit’e baÄŸlanmıştı. 12 Kasım 1922 Tarihli Dâhiliye
Vekâleti’nin kararıyla bu yerler Üsküdar’a iade edilmiÅŸtir.
Büyük Taarruzun kazan›lmasından sonra boÄŸazlar ve Ä°stanbul istikametinde harekete
geçen Türk orduları Ä°tilaf Devletleri ordularıyla yeni bir çatışmanın eÅŸiÄŸine
gelmiÅŸti. Fransa ve Ä°talya, Ä°ngiltere’den farklı olarak Türklerle yeni bir mücadeleye
girmek istemiyordu. Nitekim Fransız Başbakanı Poincare, askerlerinin geri
çekilmesi için Ä°stanbul’daki yüksek komiseri General Pelle’ye talimat vererek,
Yunanlılarla iÅŸlbirliÄŸi yapmayacaklarını ve Türklere karşı savaÅŸmayacaklarını
bildirdi. Ayrıca Fransız BaÅŸbakanı tutumlarını açıklamak üzere General Pelle’nin
Ä°zmir’e hareket ederek Mustafa Kemal PaÅŸa ile görüÅŸmesini istedi. 18-19
Eylül 1922 tarihinde Ä°zmir’de General Pelle’yi kabul eden Mustafa Kemal PaÅŸa,
Türk Ordularının Ä°stanbul ve Çanakkale üzerine yürüyeceÄŸini söyledi. Buna raÄŸ
men konunun siyasal çözümü için Üsküdar’da bir konferans düzenlenirse buna
katılmaya hazır olduÄŸunu bildirdi. Mustafa Kemal PaÅŸa’nın yapılacak konferans
için Ä°tilaf Devletleri’ne önerdiÄŸi Ä° zmir, Büyükada, Ä°stanbul ve Üsküdar Türklerin
etkin olacağı gerekçesiyle reddedildi. Ä°tilaf Devletleri, yapılacak konferansın Kası
m’ın ilk haftasında sviçre’nin Lozan ÅŸehrinde yapılması kararı aldılar.
Ä°stanbul’u fethini seyreden Üsküdar, özellikle Birinci Dünya Savaşı›’nda Ä°stanbul’un
işgali ihtimaline karşı bir sığınma ve dayanak noktası olarak devletin padişah,
hükümet üyeleri ve hazinesi dâhil bütün kıymetli varlıklarının Anadolu’ya
geçiÅŸ mekânıdır. Aynı zamanda Ä°stanbul’un Anadolu’daki parçası olması
dolayısıyla iÅŸgalden kurtuluÅŸ faaliyetlerinin de ortaya çktığı bir yerdir. Nitekim
1920 yılı ortalarında Kuva-yı Milliye çalışmalarının merkezi durumuna gelmiÅŸtir.
Bu haliyle Milli Mücadele’de büyük bir paya sahip olmuÅŸtur. Üsküdar’ın bu
yönü Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluÅŸunda Ä°stanbul’unda katkısını belirginleÅŸtirecektir.
Üsküdar, Milli Mücadele’de oynadığı bu rolle adeta Ä°stanbul’da Anadolu’nun
bağımsızlık ve özgürlük düÅŸüncelerinin temsilcisi olduÄŸu kadar, Ä°stanbul’un
iÅŸgalden kurtuluÅŸunun da ümidi olmuÅŸtur. Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu
Mustafa Kemal Atatürk’ün bu özelliÄŸini takdir ederek, Büyük Taarruz’-
dan sonra Ä°tilaf Devletleriyle barış görüÅŸmelerinin yapılabileceÄŸi bir yer olarak
Üsküdar’ıönermesi Türk tarihi açısından çok önemlidir.
üsküdar sempozyum4
YORUMLAR