Paşakapısı Askerî Rüşdiyesi



Paşakapısı Askeri Rüşdiyesi, Sultan Abdülmecid tarafından 1875- 1876 yılında istanbul’da açılan dokuz askeri rüşdiyeden biridir.


Paşakapısı Askerî Rüşdiyesi

 

PaÅŸakapısı Askerî RüÅŸdiyesi

PaÅŸakapısı Askeri RüÅŸdiyesi, Sultan Abdülmecid tarafından 1875-1876 yılında istanbul’da açılan dokuz askeri rüÅŸdiyeden biridir. 1941 Günümüze ulaÅŸmayan PaÅŸakapısı Askeri RüÅŸdiyesi yapısı, Üsküdar PaÅŸakapısı Geçidi Caddesi (bugünkü adıyla) üzerinde bulunmaktaydı Okulun inÅŸa masrafları için SeraskerliÄŸin bütçesinden 250.000 kuruÅŸ harcanmıştır.

Hicrî 1293 Miladî 1876 tarihli Devlet Salnamesi’ne göre, PaÅŸakapısı AskerinRüÅŸdiyesi’nde 8 muallim, 1 dâhiliye zabiti görev yapmakta, 104 öÄŸrenci deneÄŸitim görmekteydi1890’lı yıllara gelindiÄŸinde, bölgede bulunan bir diÄŸer askeri rüÅŸdiyenin yani Toptaşı Askeri RüÅŸdiyesinin varlığından dolayı eÄŸitim camiasında, PaÅŸakapısı Askeri RüÅŸdiyesi’nin kapatılacağı gündeme gelmiÅŸtir. Üsküdar’da bulunan ve özel okul statüsünde olan Ravza-i Terakki idaresi de, Maarif Nezareti’ne yazdıkları bir dilekçede okul yönetiminde maddi açıdan zorluk çektiklerini belirtmiÅŸler, okullarının idaresini kolaylaÅŸtırmak için lavÄŸ edileceÄŸi gündemde olan PaÅŸakapısı
Askeri RüÅŸdiyesi binasının Ravza-i Terakki Mektebi’ne bırakılmasını talep etmiÅŸlerdir. Ancak maarifin bu talebe cevabı olumlu olmamıştır. PaÅŸakapısı Askeri RüÅŸdiyesi’nin 1893 yılında eÄŸitim ve öÄŸretim faaliyetine son
verilmiÅŸ, okul yapısı, 11 Kasım1893 tarihinde açılan Üsküdar idadisi olarak yeniden Osmanlı eÄŸitim sistemine kazandırılmıştır. PaÅŸakapısı Askeri RüÅŸdiyesi binasının Üsküdar idadisi’ne dönüÅŸüm süreci ve safhalarının izlerini, BaÅŸbakanlık Osmanlı ArÅŸivi’nde bulunan PaÅŸakapısı Askeri RüÅŸdiyesi’ne iliÅŸkin belgelerde sürmek mümkündür. Konuya iliÅŸkin 1892 tarihli ilk belgede, SeraskerliÄŸin mülkiyetinde olan ve
eÄŸitim öÄŸretim faaliyetini sürdüren PaÅŸakapısı Askeri Rüfldiyesi binasının, tamir ve diÄŸer masrafları Maarif Nezareti’ne ait olması kaydıyla, askeri rüÅŸdiyenin geçici olarak Maarif’e devredilmesi talep edilmiÅŸtir. Bu talebin altında yatan neden Maarif Nezareti’nin, PaÅŸakapısı Askeri RüÅŸdiyesi binasında Üsküdar
ıdadisi’ni açma isteÄŸidir. Talebin fikrî alt yapısını Üsküdar’da iki adet askeri
rüÅŸdiyenin bulunmasının, bölge nüfusu için fazla ve Üsküdar ahalisinin ihtiyacı na Toptaşı Askeri RüÅŸdiyesi’nin, gerek bina gerekse de alt yapı açısından cevap verecek nitelikte olması oluÅŸturur


BaÅŸbakanlık Osmanlı ArÅŸivi’nde bulunan ve yukarıda bahsi geçen belgenin 1893 tarihli ardılında, Seraskerlik Makamı ve Maarif Nezaretinin aralarında vardıkları anlaÅŸma gereÄŸince, deÄŸiÅŸimlerine karar verilen PaÅŸakapısı Askeri RüÅŸdiyesi binasının Maarif Nezaretine, Trabzon Mülki RüÅŸdiye binasının da Seraskerlik Makamına tesliminin yapılacağını ve PaÅŸakapısı Askeri RüÅŸdiyesi öÄŸrencilerinin tamamıyla binadan boÅŸaltılacağını öÄŸrenmekteyiz. Gene BaÅŸbakanlık Osmanl› ArÅŸivi’nde bulunan ve konuya iliÅŸkin 1893 tarihli bir
baÅŸka belgeden de; Üsküdar PaÅŸakapısı Askeri RüÅŸdiyesi binasında idadi mektebinin
açılacağı ifade edilmektedir. Mehmet Nermi Haskan Yüzyıllar Boyunca Üsküdar adlı eserinin 932. sayfasında
ve Osman Nuri Ergin Türk Maarif Tarihi adlı yayınının 743. sayfasında Toptaşı Askeri RüÅŸdiyesi’nin bölgenin ihtiyacı karşıladığı gerekçesiyle, PaÅŸakapısı Askeri RüÅŸdiyesi binasının önce mülki (sivil) rüÅŸdiyeye daha sonra da Üsküdarmidadisi’ne çevrildiÄŸini ifade etmektedirler. Ancak BaÅŸbakanlık Osmanlı ArÅŸivi’nde PaÅŸakapısı Askeri RüÅŸdiyesi ve binasına iliÅŸkin bulduÄŸumuz ve yukarıda açıklamasını yaptığımız belgeler, her iki yazarında yapının dönüÅŸüm sürecine iliÅŸkin savlarını çürütür niteliktedir. Bu nedenle arÅŸivde bulunan belgelere dayanarak, PaÅŸakapısı Askeri RüÅŸdiyesi binasının lavÄŸ edildikten sonra, yeniden Üsküdar idadisi olarak eÄŸitime kazandırılmış olduÄŸunu söylemek mümkündür.

PaÅŸakapısı Askeri RüÅŸdiyesi’ ne çevrilen Üsküdar idadisi binası, 1912 yılında
Üsküdar Sultanisi adını almış, Balkan Savaşı sırasında bir süre hastane olarak
kullanılmış, 1918 yılında ıngilizlerin çıkardığı bir yangın sonucunda da ortadan
kalkmıştır

 


P A Åž A K A P I S I  A S K E R Ä°  R Ü ÅžD Ä°Y E L E R Ä°

D R . E S M A ‹ G Ü S P A R M A K S I Z

Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi

Ü S K Ü D A R S E M P O Z Y U M U V I