Çingenelerin Üsküdar’daki Tarihi - 2

Bir Çingene grubu içerisindeki otorite, gelenek ve karizmayla belirlenmektedir.

Çingenelerin Üsküdar’daki Tarihi(2)

Çingene Çeribaşı

Bir Çingene grubu içerisindeki otorite, gelenek ve karizmayla belirlenmektedir.

Toplum önderinin meÅŸruiyeti, çok eski hukukun kutsallığına ve geleneklere dayanmaktadır. Kabilenin çeribaşısı [reisi] seçilen kiÅŸi, diÄŸer çingenelerden giysileri ve davranışlarıyla ayrılmaktadır. Otoritesinin alameti, gümüÅŸ elma tasvirli ve yuvarlak topuzlu gümüÅŸ bastonudur. Günümüzde çingeneler arasonda çeribaşılık müessesi eski özelliÄŸini kaybetmiÅŸtir. Selâmsoz çingenelerinde/romanlaronda çeribaşılık yoktur.DeÄŸiÅŸen hayat ÅŸartları çingene kültüründe de deÄŸiÅŸmeler yaratmıştır. Mahallede çeribaşının fonksiyonunu yürüten bir makam da bulunmamaktadır.

Mahalledeki çingeneler arasıında belirleyici bir makamın olmayışı mahalledeki gruplar arasındaki diyalogsuzluÄŸu da derinleÅŸtirmektedir.

Meslek

Romanların/Çingenelerin yaptıkları iÅŸlere bakıldığında, bu iÅŸlerin ağır beden iÅŸçiliÄŸi gerektirmeyen, sürekli devamlılık istemeyen, muhasebe ve özel beceri gerektirmeyen iÅŸler oldukları göze çarpmaktadır. Genellikle esnek ve sezonluk iÅŸleri tercih etmeleri, “tarihsel dışlanma bilinçleri” ile ve yaÅŸadıkları uzun göç yolculuklarıyla açıklanabilir. Esnek ve sezonluk ileri “sahiplenmiÅŸ” olmalarını iÅŸ piyasasındakiticarî yeteneklerinin bir göstergesi olarak deÄŸerlendirmek de mümkündür.Serbest ve özgür çalışma ortamı, gacoyla girdikleri iliÅŸkilerde kendilerine esnek ve objektif olma gibi bir avantaj sunmakta ve sorumluluk almamaktadır.Geleneksel Çingene mesleklerini demircilik, nalbantlık, bakırcılık, kalaycılık,sepetçilik, elekçilik, altın arayıcılık, seyislik, falcılık, ayı oynatıcılığı, müzisyenlik,bohçacılık, oymacılık ÅŸeklinde sıralamak mümkündür. Günümüzde, deÄŸiÅŸen ÅŸartların da etkisiyle bazı Çingene/Roman mesleklerinin yok olduÄŸu görülmektedir.ÖrneÄŸin kalaycılık, bakırcılık, nalbantlık gibi çaÄŸa ayak uyduramayan branÅŸlar yok olmaya baÅŸlamıştır. Birçokları seyyar ve gezgin iÅŸler yapmaktadırlar.

Bu durum Selâmsız çingeneleri için de geçerlidir. Selâmsız Çingene/Roman erkekleri çok farklı iÅŸlerde çalışmaktadırlar. Bu iÅŸler arasında çiçekçilik, ayakkabı boyacılığı, seyyar satıcılık, tombalacılık, boya-badana iÅŸleri, müzisyenlik, kağıt toplama, mangal kömürü, patates-soÄŸan ve parfüm satma gibi iÅŸler de vardır. Kadınlar ise çiçekçilik yapmakta, temizlik iÅŸlerinde ve hamamlarda çalışmaktadırlar. Gençler aile büyüklerinin yaptığı iÅŸleri yaparak meslek sahibi olmaktadırlar. Mahalledeki müzisyenler ise Üsküdar’daki ve istanbul’daki önemli restoranlarda çalışmaktadırlar. Bu müzisyenler sanatlarını mahalledeki düÄŸünlerde de icra etmektedirler.

Dil

Romani yahut Romanes denilen Çingene dili, bilim adamlarına göre, Hint Avrupa dil grubuna aittir. Çingenelerin dili üzerine çalışma yapmış bilim adamları- na göre çingenelerin dillerinin Sanskritçeden geldiÄŸi konusunda fikir birliÄŸi vardır. Çingene kültürü ve kimliÄŸinin önemli bir göstergesi olan dil olsa da, mahalledekiçingenelerin tamamı Türkçe konuÅŸmaktadır.

Ancak bir grup Çingeneler/ Romanlar [Kağıtçılar gurubu] kendi aralarında farklı bir ÅŸive konuÅŸmaktadırlar. Özellikle yabancıların yanında -gizli konuÅŸma yapacakları durumlarda veya kendi aralarında ÅŸakalaÅŸma ve eleÅŸtirilerde- bu ÅŸiveyi kullanmayı tercih etmektedirler. “Kâğıtçılar” dışında görüÅŸme yaptığımız kiÅŸiler “Kâğıtçılar”ın kullandığı bu ÅŸiveyi anlamadıklarını ifade etmiÅŸlerdir.

Evlilik Gelene¤i

Gelenek Çingene/roman hayatının temelidir. DoÄŸumdan ölüme kadar bütün hayatı gelenek belirlemektedir. Bundan dolayı Çingene/Romanlar kendi gelenek ve kültürlerine sıkı sıkıya baÄŸlıdırlar. Gelenek ve kültürlerini erken yaÅŸta yapılan endogamik (grup içi) evlilikler sayesinde büyük ölçüde muhafaza etmesini bilmiÅŸlerdir. Çingene/roman olmayan biri ile evlilik mümkün deÄŸildir. Bu tür evlilikler çingenelikten ihraç etmeyi gerektiren davranışlar olarak deÄŸerlendirilmektedir. Semtteki çingeneler arasında evlilikler genellikle baÅŸlık, deÄŸiÅŸme veya kaçırma yoluyla yapılmaktadır. Bu üç tür evlilik de erken yaÅŸlarda gerçekleÅŸmektedir.

Mahalledeki Çingene/Roman kızların evlenme yaşı 13-16, erkeklerinki ise 15-19’dur.Ailelerin evlilikleri onaylamadıkları durumlarda kız kaçırma olayları görülmektedir. Kâğıtçılar adıyla bilinen Çingene/Roman grubunda kız tarafı erkek tarafından “baÅŸlık parası” istemektedir. BaÅŸlık parası sabit bir miktar olmayıp ailelerin ekonomik durumuna göre belirlenmektedir. “Bandırmalı’” adıyla bilinen grupta ise baÅŸlık parasının alınması tepki ile karşılanmaktadır.

 

Selâmsız Çingene/Roman

TopluluÄŸunun Sosyo-Kültürel Yapısı

Üzerine Bir Çalışma

T A N E R C A N P O L A T

M U A M M E R A K