Üsküdar'da akarsular - 2

Akarsu vadileri,aşağı kesimlerde genişler, özellikle deniz kıyısında küçük düzlük alanları teşkil eder iskelelerin dağılışı, cadde ve sokakların gelişimi gibi birçok konuda akarsu şebekesinin önemli bir rolü olmuştur

üsküdarda akarsular(2)

Kara Dere: KurbaÄŸalı Dere’nin kuzeyden, Libadiye tarafından aldığı bir koludur.Haskan, Karga Deresi ÅŸeklinde kaydeder. Derenin uzanışı, Cumhuriyet Mahallesi’nde bugünkü Karlı Dere Caddesi’ne tekabül eder.

Harem Deresi: Selimiye Kışlası’nın batısından geçerek Harem iskelesi yanında denize boÅŸalan küçük bir dere idi. Adını buradaki iskeleden alır.

Kavak Deresi: ‹lk tabilerini Duvardibi Polis Karakolu’nun yan taraf›ndan alan Kavak Deresi, Selimiye Kışlası’nın doÄŸusundan geçerek eski Kavak iskelesi mevkiinden denize ulaşırdı. Bir kısmı askeri bölge içinde yer alan bu dere yatağı, yer yer doldurulmuÅŸ olmakla birlikte, arazide takip edilebilir.

Kaz Deresi: DoÄŸancılar Meydanı’ndan geçen küçük bir deredir. Adının kökeni konusunda henüz bir bilgiye ulaşılamamıştır.

Kireçocağı Deresi: Çengelköy Deresi’nin bir koludur. Çakaldağı Deresi ile Bekâr Deresi’nin birleÅŸti¤ÄŸi yerden yaklaşık 200 m kuzeyde eski bir kireç ocağı iÅŸletmesinden adını almıştır. Bu kireç ocağı daha sonra bir süre taÅŸ ocağı olarak iÅŸletilmiÅŸtir.

KöçeoÄŸlu Deresi: KurbaÄŸalı Dere’nin tali bir kolunu teÅŸkil eden KöçeoÄŸlu Deresi, Küçük Çamlıca Tepesi’nin güney ve güneybatı yamacında geliÅŸmiÅŸ, yaklaşık 2 km uzunluÄŸundadır. Dere ismini, beslenme havzasında çiftliÄŸi ve köÅŸkü bulunan Köçeo¤ulları’ndan almıştır. Bunun yukarı kesiminde Evliya Çelebi’nin bahsettiÄŸi Küçük Çamlıca Mesiresi vardı. KöçeoÄŸlu köÅŸkü ve bahçesi bugün Çamlıca Askeri Hastanesi olarak kullanılr. Bu dereye Ziyabey Deresi adı da verilir. Dereye adını veren bu kiÅŸi muhtemelen, 1887’lerde Belediye MühendisliÄŸi görevinde bulunan ve 1919’da Üsküdar Belediye Müdürü olan Ziya Bey olmalıdır. Ayrıca Ümraniye sınırına yakın Namazgâh Camii’nin kuzeyinde Ziya Bey ad nda bir sokak da vardır.

KurbaÄŸalı Dere: Üsküdar, Kadıköy, Ümraniye ve AtaÅŸehir ilçelerinin sınırları içinde yer alan nispeten büyük bir akarsudur. Kayışdağı (438 m) civarından ilk tabilerini alan KurbaÄŸalı Dere, Küçük Çamlıca Tepesi’nin güneyinde bir dirsek yaparak yönünü deÄŸiÅŸtirir ve Kalamış Koyu’na boÅŸalır. Derenin SöÄŸütlü ÇeÅŸme Tren istasyonu ile Kalamış Koyu arasında kalan kesimine YoÄŸurtçu Deresi adı da verilir. Genellikle dantritik bir drenaj ÅŸebekesi oluÅŸturan ve birçok tali kolla beslenen derenin aÅŸağı çığırında vadisi nispeten geniÅŸler. KurbaÄŸalı Dere, TaÅŸlıDere, ÅŸerif Ali Deresi, Kamışlı Dere, Sazlı Dere, Kara Dere, Kireç Ocakları Deresi,KöçeoÄŸlu Deresi ve Küçük Bakkal Deresi gibi birçok tali kolla beslenir.Dere, adından da anlaşılacağı üzere, doıal yaÅŸama ortamı bulan kurbaÄŸalardan ismini almıştır. Bu yörede bulunan akarsularda kurbaÄŸalar yaygın bir ÅŸekilde yaÅŸardı. Nitekim “Çamlıca’nın suyu, Göksu’nun kurbaÄŸası” deyiÅŸi bunu doÄŸrular. Gerçekten Göksu Deresi ilkbaharda kurbaÄŸaların coÅŸkun sesleriyle dolardı. Aynı durum KurbaÄŸalı Dere için de söz konusuydu. Bugün üstü açık beton bir kanal içine alınan derenin evsel ve iÅŸyeri atıklarıyla aşırı kirlenmesi, kurbaÄŸaların yaÅŸamasını imkânsız hale getirmiÅŸtir.

Seyit Ahmet Deresi: ilk tabilerini Altunizade civarından alan Seyit Ahmet Deresi,BaÄŸlarbaşı tarafından gelen diÄŸer tabilerle birleÅŸir. Nispeten geniÅŸ bir vadi içinde Karacaahmet Mezarlığı’nın doÄŸu tarafından geçen Seyit Ahmet Deresi, yine kuzeyden gelen ve kabaca paralel bir ÅŸekilde uzanan ibrahim AÄŸa Deresi ile birleÅŸir ve HaydarpaÅŸa Koyu’na boÅŸalır.

SöÄŸütlü Çayır Deresi: KurbaÄŸalı Dere’nin kuzey taraftan aldığı kollardan biridir. Bu dere kenarında yer alan ve dereye adını veren eski söÄŸüt a¤açlarından pek azı günümüze kadar gelebilmiÅŸtir. Eski bir mesire alanı olan SöÄŸütlü Çayır, bugün Cumhuriyet Mahallesi’nde olup aynı ad› taşıyan bir sokak ve camii vardır.

Tabaklar (DebbaÄŸlar) Deresi: Tabaklar Mahallesi’nden geçen ve ÇavuÅŸ Deresi’nin bir kolunu oluÅŸturan küçük bir dereydi. Bu dere kenarında Valide-i Atik Camii’nin yapımı sırasında camiye akar olmak üzere 12 adet debbaÄŸhane (deriiÅŸleme atölyesi) inÅŸa edilmiÅŸtir. 1587 tarihinde inÅŸa edilen Tabaklar (DebbaÄŸlar) Camii, Tabaklar Camii Sokağı, Tabaklar Namazgâhı, Tabaklar Meydanı ve Tabaklar Mahallesi adını bu dere kenarına inÅŸa edilen debbaÄŸhaneden almıştır.

 

 

ÜSKÜDAR’DA BAZI YER ADLARI

ÜZERÄ°NE Ä°NCELEMELER (I)

D O Ç . D R . M E H M E T  A K Ä°F C E Y L A N

Marmara Üniversitesi